Druhna Irena Sandecka – siłaczka z Krzemieńca

Czytelnia Naukowa w Aninie zaprasza na wykład Jacka Myszkowskiego – członka Warszawskiego Towarzystwa Genealogicznego i Towarzystwa Przyjaciół Krzemieńca oraz znawcy Kresów o Irenie Sendeckiej, polskiej patriotce, żywej legendzie Krzemieńca na Wołyniu.
Irena Sendecka urodziła się w 1912 roku w Humaniu w rodzinie o patriotycznych tradycjach. Ukończyła Liceum Krzemienieckie oraz studia pedagogiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W okresie szkolnym działała w Krzemieńcu w wodnej drużynie harcerskiej.
Przed wojną nauczała w lokalnych szkołach powszechnych, po jej zakończeniu pracowała jako laborantka w szpitalu w Krzemieńcu.
Wybuch wojny zastał Irenę Sandecką w Belgii, gdzie prowadziła harcerskie półkolonie dla dzieci polskich robotników. Przez Francję, Szwajcarię, Włochy, Węgry i Rumunię dotarła do Lwowa. Tam zgłosiła się na ochotnika do obrony miasta, a po powrocie do Krzemieńca włączyła się w działalność Armii Krajowej.
Niosła pomoc mieszkańcom okolicznych polskich wsi, ofiarom tragicznych wydarzeń na Wołyniu oraz zajmowała się uchodźcami, którzy schronili się w Krzemieńcu. Organizowała transporty sierot i matek z dziećmi do Krakowa. Zbierała świadectwa ocalałych.
W 1944 r. aresztowana przez Sowietów i więziona w Krzemieńcu i Zbarażu, nie skorzystała z możliwości repatriacji, która objęła Kresy Południowo-Wschodnie po zakończeniu II wojny światowej.
Mimo wielkiego ryzyka oraz prześladowań ze strony władzy sowieckiej nadal działała na rzecz zachowania języka i kultury polskiej. Wraz z matką, która była nauczycielką w Liceum Krzemienieckim prowadziła tajne nauczanie w języku polskim, które kontynuowała po śmierci matki w 1955 roku aż do rozpadu ZSRR. Uczyła języka polskiego, historii i kultury. Z myślą o uczniach uczęszczających do niej na tajne komplety opracowała “Elementarz Krzemieniecki”, unikatowy podręcznik, ręcznie napisany i ręcznie ilustrowany, łączący wiadomości ogólne z lokalnymi realiami.
W swojej długiej działalności pedagogicznej propagowała postawy patriotyczne i uczyła języka ojczystego. W latach 1991 – 2001 przygotowywała młodzież ubiegającą się o stypendia uniwersyteckie w Polsce do przeprowadzanych we Lwowie egzaminów.
Irena Sandecka ratowała materialne dziedzictwa Krzemieńca. Opiekowała się polskimi grobami, w tym matki Słowackiego i profesorów Liceum Krzemienieckiego oraz starała się o odzyskanie i remont dworu Słowackich. Była jedną z założycielek Towarzystwa Odrodzenia Kultury Polskiej w Krzemieńcu im. J. Słowackiego, które zainicjowało powstanie muzeum poety w tym mieście.
Mimo imponujących dokonań, Irena Sandecka była osobą skromną, znaną z poczucia humoru i gościnności. Odeszła w 2010 roku.