28 listopada odbyła się uroczysta gala dziewiątej odsłony Rankingu Bibliotek. Na pozycję lidera z drugiego miejsca przed rokiem awansowała Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Barcin. Tuż za nią uplasował się zeszłoroczny zwycięzca, Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Sianów, który od lat znajduje się w ścisłej czołówce. Trzecie miejsce przypadło Bibliotece Publicznej Gminy Łomża z siedzibą w Podgórzu. Największy awans, bo z 251 miejsca na 40, odnotowała biblioteka w Serokomli. Przedstawiciele samorządów i bibliotek z pierwszej dziesiątki Rankingu oraz liderzy każdego z województw odebrali pamiątkowe dyplomy z rąk organizatorów – prof. Krzysztofa Koehlera, wicedyrektora Instytutu Książki, dyrektora Departamentu Mecenatu Państwa MKiDN Mateusza Adamkowskiego i Marcina Piaseckiego, redaktora zarządzającego “Rzeczpospolitej”. 

Od 2011 roku Instytut Książki  wraz z dziennikiem „Rzeczpospolita” nagradzają samorządy za ich zaangażowanie w rozwój i dobre zarządzanie bibliotekami publicznymi. Organizatorom przyświeca idea, aby poprzez dobrze działającą bibliotekę, wszyscy mieszkańcy otrzymali całkowicie bezpłatny dostęp do literatury, a więc wiedzy, nowych mediów i szerokiej oferty kulturalnej.

– Po raz czwarty jesteśmy pierwszą biblioteką w Rankingu. To zasługa moich pracowników, zasługa samorządu, ale przede wszystkim zasługa czytelników – powiedziała Grażyna Szafraniak, dyrektorka Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Barcin, zwyciężczyni rankingu.

Jak Instytut Książki i Rzeczpospolita wybrały zwycięskie biblioteki? Do wszystkich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich oraz miast (z wykluczeniem miast na prawach powiatu) wysłano ponad 2300 ankiet. Uzyskano 760 odpowiedzi. Ankieta zawierała 26 pytań. Oceniane były m.in. powierzchnie bibliotek i filii w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, a także średnie zatrudnienie w placówce. Uwzględniono też liczbę godzin otwarcia biblioteki, wielkość księgozbioru w przeliczeniu na 1000 mieszkańców, wielkość księgozbioru nabytego w ciągu dziesięciu lat, jako procent całego zbioru, i zakupione nowe książki. Przyznawano punkty m.in. za dostępne dla czytelników tytuły prasowe, dostęp do nowych mediów oraz udogodnienia dla osób niepełnosprawnych. Dodatkowe punkty można było też uzyskać za działające przy bibliotece kółka czytelnicze, artystyczne czy literackie. 

W ankiecie pojawiły się także pytania o: alternatywne formy wypożyczania książek, udostępnianie przez biblioteki ebooków, udział biblioteki w wydarzeniach ogólnopolskich promujących czytelnictwo, oraz o nagrody i wyróżnienia branżowe, jakie otrzymała biblioteka w 2018 roku.

Opracowując ranking, oprócz uzyskanych odpowiedzi na ankietę wykorzystano dane z Głównego Urzędu Statystycznego o liczbie czytelników w bibliotece na 1000 mieszkańców oraz liczbie wypożyczonych książek przez jednego czytelnika w 2018 roku.

Na podstawie przeprowadzonych ankiet można stwierdzić, że aż 71 proc. bibliotek biorących udział w zestawieniu posiada filie. Ponad 55 proc. placówek posiada udogodnienia dla osób niepełnosprawnych, przeważnie są to nowe biblioteki lub powstające filie. W ponad 63 proc. placówek znajdują się zbiory dla osób niewidzących lub słabowidzących np. książki z dużą czcionką czy mówione. Niemal we wszystkich bibliotekach można skorzystać z Internetu, a w ponad 77 proc. także z Wi-fi. 80 proc. bibliotek deklaruje, że ma swoją stronę internetową.

Prawie  82 proc. bibliotek deklaruje posiadanie katalogu internetowego. 100 procent księgozbioru dostępnego on-line posiada już 46 proc. wziętych pod uwagę bibliotek. Średnio dostępne w Internecie jest ponad 72 proc. księgozbioru. W 70 proc. bibliotekach można wypożyczyć książkę na telefon, ale tylko 21 proc. bibliotek dowozi książki do domu.

Biblioteki to nie tylko wypożyczalnie książek, prawie 57 proc. z nich działaj  kluby i koła czytelnicze. Prawie 44 proc. bibliotek organizuje  inne koła np. teatralne, muzyczne, filmowe.

Biblioteki chętnie współpracują z różnymi organizacjami pozarządowymi, aktywną współpracę deklaruje ponad 80 proc. z nich. Równie często włączają się w wydarzenia promujące czytelnictwo (88 proc.).

Średni tygodniowy czas otwarcia biblioteki głównej wynosi 43,4 godziny, filie są otwarte 24 godziny w tygodniu. W bibliotece głównej  na stanowisku bibliotekarskim w przeliczeniu na etaty pracuje 3,3 osoby. Aż 50 proc. bibliotek deklaruje, że można odwiedzić je w sobotę, a tylko 1 proc. otwartych jest w niedziele.

Średnia powierzchnia biblioteki wynosi ponad 284 mkw. A filii około 75 mkw. Średnio na każde 1000 mieszkańców 137 jest czytelnikami biblioteki. Jedna osoba średnio wypożycza 18 książek rocznie. Średni księgozbiór biblioteki to ponad 42 tys. książek. Ponad 32 proc. to książki nabyte po 2008 roku. W 2018 roku średnio do jednej biblioteki trafiło prawie 1337 nowych książek.

W większości bibliotek dotacje w 2018 roku pozostały na takim samym poziomie jak w 2017 roku. Średnia dotacja dla biblioteki stanowi 0,9 proc. budżetu gminny.

[źródło: Instytut Książki]